Udostępnij
W samym sercu Słowacji, pomiędzy Bańską Bystrzycą a Zwoleńem, znajduje się wyjątkowy zabytek – drewniany kościół w Hronseku, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ta niezwykła świątynia, wzniesiona w XVIII wieku bez użycia gwoździ, zachwyca nie tylko kunsztem dawnych cieśli, ale też atmosferą spokoju i duchowości. To jedno z najcenniejszych miejsc na szlaku słowackich drewnianych kościołów, w którym historia protestantyzmu i tradycja ludowej architektury tworzą harmonijną całość.
Hronsek – lokalizacja i dojazd
Kościół w Hronseku znajduje się w niewielkiej miejscowości położonej pomiędzy Bańską Bystrzycą a Zwoleniem, w środkowej części Słowacji. To miejsce niezwykle malownicze – wieś rozciąga się nad rzeką Hron, w otoczeniu zielonych wzgórz i lasów. Dojazd do Hronseka jest stosunkowo prosty, co sprawia, że świątynia stanowi dogodny punkt na trasie podróży przez region.
Samochodem można dotrzeć tu drogą krajową nr 69 łączącą oba pobliskie miasta – Bańską Bystrzycę i Zwoleń. Odległość od Bańskiej Bystrzycy wynosi około 13 kilometrów, co przekłada się na zaledwie 15 minut jazdy. Jeśli planujemy wizytę z Bratysławy, trzeba zarezerwować około 2 godziny, a z Krakowa – nieco ponad 3. We wsi znajduje się także stacja kolejowa na linii Bańska Bystrzyca – Zwoleń, dzięki czemu Hronsek można odwiedzić także pociągiem. To dobre rozwiązanie dla turystów, którzy chcą uniknąć prowadzenia auta i jednocześnie podziwiać widoki zza okna.
W samym Hronseku łatwo znaleźć świątynię – z głównej drogi prowadzą do kościoła drogowskazy. Znajduje się on w drugiej lini zabudowy. Przy kościele znajduje się niewielki parking, a teren jest dobrze oznakowany.
Wstęp i godziny otwarcia
Kościół w Hronseku, jako obiekt zabytkowy wpisany na listę UNESCO, dostępny jest dla zwiedzających przez większą część roku. Oprócz lipca i sierpnia kościół w Hronseku otwierany jest na wcześniejsze zamówienie (możecie to zrobić wysyłając email na [email protected]). We wspomnianych już miesiącach letnich możemy zwiedzać kościół w godzinach 10.00-12.00 oraz 13.00-17.00.
Wejście do kościoła jest biletowane, jednak cena jest symboliczna i wynosi dla osoby dorosłej 2 Euro, a dzieci wchodzą za darmo.. Dochód przeznaczany jest na utrzymanie świątyni i konserwację jej wyjątkowej drewnianej konstrukcji. Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość zamówienia przewodnika, który opowie nie tylko o historii budowli, ale i o lokalnych tradycjach protestanckich. Tak jak w podobnych kościołach, które miałem do tej pory zwiedzić, w środku puszczane jest nagranie opowiadające o historii tego miejsca.
Warto zwrócić uwagę, że w kościele wciąż odbywają się nabożeństwa ewangelickie, co nadaje mu autentyczny charakter. Zwiedzanie w czasie mszy jest niemożliwe, dlatego warto sprawdzić plan nabożeństw i wydarzeń z wyprzedzeniem. Numery telefonów do kościoła oraz aktualności znajdziecie na stronie Hronseka.
Historia kościoła
Historia kościoła w Hronseku sięga pierwszej połowy XVIII wieku. Został on wzniesiony w latach 1725–1726 jako odpowiedź lokalnej społeczności ewangelickiej na ograniczenia narzucone przez władze habsburskie w tzw. artykułach soprońskich. Te przepisy określały, że protestanci mogą budować swoje świątynie, ale tylko z drewna, bez wież i bez użycia gwoździ. Dodatkowo musiały być wznoszone poza centrum wsi i w ciągu zaledwie jednego roku.
Mimo tych restrykcji ewangelicy z Hronseka stworzyli niezwykłą budowlę – drewniany kościół o układzie krzyża greckiego, mogący pomieścić aż 1100 osób. Układ amfiteatralny sprawia, że ołtarz widoczny jest z każdego miejsca.
Dbałość o obiekt sprawiła, że w 2008 roku kościół w Hronseku, wraz z innymi protestanckimi drewnianymi świątyniami w regionie Karpat, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Od tego czasu zainteresowanie nim rośnie zarówno wśród turystów z kraju, jak i z zagranicy.
Stan obecny i zwiedzanie kościoła w Hronseku
Dziś kościół w Hronseku prezentuje się znakomicie, co jest zasługą wieloletnich prac konserwatorskich. Cała konstrukcja zachowała się w oryginalnym stanie, a jedynymi zmianami było okresowe odnawianie gontowego dachu i impregnacja drewna. Wnętrze, utrzymane w prostym stylu, robi wrażenie harmonią i spójnością. Drewniane ławy, empory i ołtarz tworzą jednolitą całość.
Barokowy ołtarz główny autorstwa Samuela Jurkoviča zdobi bogata ornamentyka z motywami liści akantu. W centrum znajduje się obraz „Zesłanie Ducha Świętego” Samuela Mialoviča z 1771 r. oraz krucyfiks z 1739 r. W kościele zachowały się też inne dzieła Mialoviča, wymieniane w ołtarzu zgodnie z kalendarzem liturgicznym. Drewniana ambona z XVIII w. i chrzcielnica z 1726 r. zdobione są motywami akantu, a niewielkie organy z 1764 r. autorstwa Martina Podkonickiego umieszczono nietypowo – nad ołtarzem.
Szczególną uwagę zwraca także wyjątkowa akustyka – dzięki niej w kościele odbywają się koncerty muzyki sakralnej i chóralnej. Organizowane są również wydarzenia kulturalne, które mają na celu przybliżenie historii protestantyzmu na Słowacji.
Zwiedzanie kościoła w Hronseku to nie tylko okazja do podziwiania architektury, ale także do poznania trudnej historii protestantów w Europie Środkowej. Spacer po wnętrzu pozwala docenić kunszt dawnych cieśli – każde belkowanie i detal konstrukcji ma swoje znaczenie i świadczy o mistrzostwie dawnych rzemieślników.
Warto poświęcić chwilę na wejście na emporę – z góry widać najlepiej cały układ krzyża greckiego i ogrom przestrzeni, jaki kryje w sobie ta z pozoru prosta budowla.
Na turystów czekają także materiały informacyjne w kilku językach, a w sezonie letnim często można spotkać wolontariuszy chętnych do opowiedzenia o dziejach świątyni. Zwiedzanie zajmuje zwykle około 20–30 minut, jednak warto zarezerwować więcej czasu, by nacieszyć się spokojem i ciszą tego miejsca.
Warto wspomnieć, że tuż obokkościuła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII wieku. Jest to budynek na planie kwadratu z czterospadowym dachem i charakterystyczną, cebulastą banią na szczycie.
Inne kościoły UNESCO na Słowacji
Kościół w Hronseku jest jednym z ośmiu drewnianych kościołów na Słowacji, które znalazły się na liście UNESCO (Drewniane kościoły w słowackich Karpatach). Pozostałe znajdują się m.in. w Kežmarku, Leštinach czy Tvrdošínie. Każdy z nich jest nieco inny. Dwa kościoły są to obiekty rzymskokatolickie, 3 to świątynie protestanckie, a pozostałe trzy to cerkwie greckokatolickie. Odwiedzając Hronsek, warto więc zaplanować dłuższą podróż szlakiem tych unikatowych świątyń.
Polskie Świątynie Pokoju
Kościół w Hronseku ma swoje „odpowiedniki” również w Polsce. Najbardziej znane są Świątynie Pokoju w Jaworze i Świdnicy, które podobnie jak słowacka świątynia powstały w wyniku kompromisów religijnych i politycznych XVII wieku. Te monumentalne, drewniane kościoły zostały również wpisane na listę UNESCO i do dziś zadziwiają swoją wielkością oraz kunsztem wykonania.
Porównanie obiektów w Hronseku i na Dolnym Śląsku pokazuje, że historia Europy Środkowej jest spleciona ze wspólnymi doświadczeniami – walką o wolność religijną, kreatywnością w obliczu restrykcji i niezwykłą umiejętnością łączenia funkcjonalności z pięknem.
Pałac Wodny w sąsiedztwie
Tuż obok kościoła znajduje się kolejna ciekawostka – tzw. pałac wodny w Hronseku. To renesansowa rezydencja z XVII wieku, wzniesiona na planie czworoboku i otoczona fosą wypełnioną wodą. Niegdyś pełniła funkcję obronną, a jednocześnie była siedzibą szlachecką. Dziś zaciekawia turystów swoją malowniczością i unikatową lokalizacją.
Pałac wodny można podziwiać z zewnątrz, a jego okolice sprzyjają spacerom i fotografii. To świetne uzupełnienie wizyty w drewnianym kościele – w jednym miejscu spotykają się bowiem dwa zupełnie różne oblicza architektury: skromna, protestancka świątynia i renesansowa rezydencja arystokratyczna.
Zaglądając przez okna do wnętrza można odnotować, że trwa ją tam prace remontowe. Być może za kilka lat, dostępne będą również wnętrza tego niezwykłego budynku. Ogród dookoła budowli został uż zrekonstruowany i robi wrażenie.
Czy warto odwiedzić Hronsek?
Kościół w Hronseku to jedno z tych miejsc, które z pozoru wydaje się niepozorne, a w rzeczywistości kryje w sobie ogrom historii i piękna. To nie tylko zabytek, ale i żywy pomnik determinacji lokalnej społeczności. Bliskość Bańskiej Bystrzycy i Zwolenia sprawia, że łatwo wpleść go w plan podróży.
Jeśli interesuje Cię architektura drewniana, historia protestantyzmu albo po prostu lubisz odkrywać mniej oczywiste miejsca – Hronsek będzie idealnym celem. To przestrzeń, w której można zwolnić, poczuć klimat dawnych czasów i doświadczyć wyjątkowej atmosfery, jaką daje połączenie wiary, drewna i przyrody.
