Udostępnij
Cmentarz żydowski w Trzebiczy to jeden z największych i najstarszych obiektów tego typu w całych Czechach! Na powierzchni ponad hektara znajdują się groby z różnych okresów historii miasta. Ta zlokalizowana na wzgórzu nekropolia wpisana została w 2003 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Warto na wstępie dodać, że miasto Trzebicz (Třebíč) w języku czeskim ma formę żeńską (na przestrzeni lat to się zmieniało) i poprawnie odmieniamy w tej Trzebiczy a nie w tym Trzebiczu, ale w języku polskim ta druga forma jest równie popularna.
Lokalizacja i dojazd
Cmentarz żydowski w Trzebiczy (Židovský hřbitov v Třebíči) zlokalizowany jest na wzgórzu, graniczącym z dawną dzielnicą (kwartałem) żydowskim. Samo miasto położone jest w Kraju (odpowiednik polskiego województwa) Wysoczyzna (Vysočina). Trzebicz jest drugim pod względem wielkości miastem regionu, a od stolicy Wysoczyzny dzieli go około 30 kilometrów.
Najlepiej dostać się na cmentarz spacerem. Od Synagogi zajmującej się w dawnej żydowskiej dzielnicy, cmentarz oddalony jest o około 600 metrów. Warto jednak zwrócić uwagę, że przewyższenie, które musicie pokonać to prawie 4o metrów więc na spacer zarezerwujcie około 15 minut. Kierując się od strony miasta znajdziecie drogowskazy, który pokierują Was bezpośrednio na cmentarz żydowski w Trzebiczy. Zlokalizowany jest ona na samym końca ulicy Hrádek.
Cmentarz żydowski jest jednym z punktów szlaku miejskiego „Śladami opatów i rabinów”, który miasto Trzebicz przygotowało dla turystów.
Dostępność i godziny otwarcia cmentarza żydowskiego w Trzebiczy
Na cmentarz nie ma biletów i zwiedzamy go samemu. Otwarty jednak jest tylko w określonych godzinach. Poza nimi, furtka jest zamknięta. Od listopada do marca otwarty jest on od 9.00 do 16.00, a w pozostałe miesiące od 9.00 do 18.00. Tabliczka na ogrodzeniu informuje że wchodzicie na teren cmentarza na własne ryzyko. Nie chodzi o duchy, ani inne historie z horrorów tylko fakt, że cmentarz położony jest na stoku wzgórza i ścieżki mogą być śliskie i zarośnięte.
Cmentarz żydowski w Trzebiczy i jego historia
Cmentarz założony został prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku. Społeczność żydowska istniała wcześniej, a zmarłych chowała prawdopodobnie przy murze klasztoru. Ślady po tamtym cmentarzu nie zachowały się do dzisiejszych czasów. Najstarszy grób na obecnym cmentarzu, z którego udało odczytać się datę pochodzi z 1625 roku.
Starsza część cmentarza znajduje się w północnej jego części, a młodsza w południowej. Cmentarz żydowski w Trzebiczy został rozbudowany na południe w 1888 roku, kiedy to powódź zalała niżej położone groby. Swój dzisiejszy wygląd i stan, cmentarz zawdzięcza Františkowi Veselýemu, byłemu dyrektorowi i Bohumírowi Pavlíkowi, byłemu inspektorowi szkolnemu, którzy dbali o niego przez lata.
Żydzi w Trzebiczy
Cmentarz żydowski w Trzebiczy powstał dużo później niż społeczność osiedliła się w okolicy. Pierwsza pisemna wzmianka o Żydach w mieście pochodzi z 1338 roku, ale prawdopodobnie pojawili się oni tam jeszcze wcześniej. Znajdująca się w mieście dzielnica żydowska swój największy rozkwit zanotowała w XVII wieku. W 1723 roku Jan z Waldsteina – właściciel majątku, nakazał przeniesienie wszystkich Żydów do jednego miejsca i „oddzielenie” ich od katolickich mieszkańców. Sytuacja ta miała miejsce do 1848 roku. W XIX wieku powrotem mogli się oni osiedlać gdzie chcieli.
W dzielnicy żydowskiej, z którą Cmentarz Żydowski w Trzebiczy i Bazylika w. Prokopa wpisane są na listę światowego dziedzictwa UNESCO zachowało się do dzisiaj około 100 domów, budynek dawnego szpitala, dwie synagogi dom rabina czy szkoła. Można ją zwiedzać, a na budynkach, które miały wyjątkowe znaczenie znajdziemy informacje w trzech językach o ich historii.
Dzisiaj w Trzebiczu Żydzi już nie mieszkają, ale oprócz dzielnicy żydowskiej i cmentarza traficie na różne ślady ich bytności. W wielu lokalach dostępne są słodkie wypieki wypiekane według dawnych przepisów. W różnych częściach miasta znajdziecie także mosiężne tabliczki zwane „Stolperstein” – Kamienie Pamięci. Upamiętniają one ofiary nazizmu i zainstalowane są najczęściej przed wejściami do miejsc, które były ostatnimi obiektami gdzie mieszkały.
Stan obecny
Cmentarz ten jest największym obiektem tego typu na Morawach i drugim (po Nowym Cmentarzu Żydowskim w Pradze) w Republice Czeskiej. Na cmentarz prowadzi nas niewielka furtka znajdująca się tuż przy domu przedpogrzebowym z 1903 roku. Cmentarz zajmuje powierzchnię 11 678 metrów kwadratowych i znajduje się na nim ponad 2600 grobów.
Cmentarz podzielony jest umownie na dwie części – młodszą i starszą. Młodsze groby znajdują się po prawej strony od wejścia, a starsze po lewej. Początkowo, po wejściu na teren cmentarza mamy trawę, a za nią pomniki poświęcone ofiarom I oraz II Wojny Światowej. Na cmentarzu mamy różnego rodzaju groby wykonane z rożnych surowców. Nowsze zrobione są z czarnego granitu, a starsze z piaskowców i wapieni. Groby nie są przesadnie zdobione, tylko na niektórych znajdują się symbole, które znamy z innych cmentarzy. Udało się znaleźć dzban z wodą, ręce czy kwiaty. Inskrypcje na nich są w różnych językach, np. hebrajskim, czeskim i niemieckim.
Cmentarz żydowski w Trzebiczy to miejsce z wyjątkowa atmosferą, bo leży bardzo blisko centrum miasta. Pomiędzy drzewami widzimy znajdujące się po przeciwnej strony doliny bloki, ale jest to miejsce mające swoją atmosferę. Warto poświęcić co najmniej pół godziny na wizytę, ale oglądając szczegółowo macewy, możecie spędzić tutaj nawet kilka godzin.
Cmentarzem zarządza dzisiaj rodzina Mikyskova, która robi to od 1912 roku!
UNESCO
Cmentarz Żydowski w Trzebiczy został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2003 roku. Wpis ten obejmuje kilka obiektów na terenie miasta. Najważniejsze z nich to Bazylika św. Prokopa, która robi wrażenie zarówno swoim wyglądem, podziemiami i wnętrzem, ale jeszcze bardziej historią oraz dawna dzielnica żydowska położona na północ od rzeki Jihlavy.
Obiekty te przypominają o współistnieniu obok siebie dwóch kultur i dwóch religii na przestrzeni wieków. W 2018 roku dokonano nieznacznej modyfikacji wpisu, która zmienia, a właściwie powiększa obszar, który we wpisie został uwzględniony o około pół hektara (zwłaszcza w okolicy Bazyliki).
Warto odwiedzić?
Cmentarz Żydowski w Trzebiczy to miejsce ciekawe, będące świadectwem kilku wieków życia społeczności żydowskiej w mieście. Ciekawe macewy i interesujące położenie sprawiają, że warto odwiedzić to miejsce, aby w pełni poznać historię Trzebiczy i jej mieszkańców.
Jeżeli ciekawi Was tematyka żydowska i chcecie odkrywać ją w Czechach, to jednym z ciekawszych miejsce jest miasto Holešov. Znajduje się tam piękna Synagoga Szacha orz cmentarz żydowski będący celem pielgrzymek Żydów z całego świata.
