Udostępnij
Dopiero druga moja wizyta w tym miejscu okazała się sukcesem. Za pierwszym razem zastałem zamkniętą bramę. Zdecydowanie warto było jednak tu wrócić. Cmentarz żydowski w Tarnowie jest jednym z największych w południowej Polsce, a ilość zachowanych macew jest imponująca!
Cmentarz żydowski w Tarnowie – lokalizacja
Cmentarz żydowski w Tarnowie zlokalizowany jest przy ul. Szpitalnej tuż obok kościoła św. Józefa i Matki Bożej Fatimskiej. Przy ulicy, niedaleko bramy wejściowej znajdziecie kilka miejsc, na których możecie zostawić swój samochód. W okolice cmentarza możecie także dojechać komunikacją miejską. Z centrum jeżdżą tu np. autobusy nr 14 lub 30.
Społeczność żydowska Tarnowa
Pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim na przedmieściach Tarnowa pochodzą z XV wieku. W kolejnym wieku Żydzi dostali zgodę na zakup kilku domów w obrębie murów miejskich, ale tylko przy jednej z ulic. W 1581 roku przywilej księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego (właściciela Tarnowa) gwarantował Żydom w Tarnowie bezpieczeństwo, ale 52 lata później wydany został dekret zakazujący przyjmowania Żydów i zajmowania się przez nich m.in. handlem. W połowie XVIII wieku miasto ponownie zezwoliło na osiedlanie się kupcom. Pod koniec XVIII wieku mieszkało w Tarnowie 1200 Żydów. Powstała wtedy szkoła (a pod koniec XIX wieku kolejna), a w 1842 roku – szpital.
W 1890 roku Żydzi stanowili 42% ogółu mieszkańców Tarnowa (ponad 11 tysięcy osób). Na przestrzeni lat dotychczasowa synagoga przestała być wystarczająca i w 1908 roku ukończono budowę Nowej Synagogi. II Wojna Światowa nie oszczędziła Tarnowa. Niemcy w listopadzie 1939 roku spalili i zniszczyli wszystkie synagogi i domy modlitwy, a w 1941 roku utworzyli getto, w którym przebywało ponad 40 tysięcy Żydów, nie tylko z Tarnowa. W 1942 roku rozpoczęły się masowe egzekucje ludności żydowskiej. Na ulicach miasta i cmentarzu żydowskim zamordowano kilka tysięcy osób. Kilkanaście tysięcy Żydów tarnowskich wywieziono do obozów śmierci w Bełżcu i Oświęcimiu. W 1943 roku rozpoczęła się likwidacja Żydów z Tarnowa. Około dziesięć tysięcy osób zostało zabitych, a pozostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Płaszowie.
Dostępność
Na pierwszy rzut oka wejście na cmentarz nie jest proste, ale mam dla Was radę, która Wam to ułatwi. Najłatwiejszą opcją wejścia na cmentarz i zwiedzenie go, jest pobranie klucza do bramy z Centrum Informacji Turystycznej (Rynek 3) lub Muzeum Okręgowego (Rynek 7). Przy odbieraniu klucza pobierana jest kaucja w wysokości 20 zł.
Historia cmentarza żydowskiego w Tarnowie
Jego początki sięgają XVI wieku. Został zdewastowany przez Niemców podczas II Wojny Światowej. Był też miejscem masowych egzekucji ludności żydowskiej Tarnowa. Szacuje się, że w masowych grobach pochowanych jest ponad 25 tysięcy ofiar zagłady. Na cmentarzu znajdują się groby żołnierzy z I Wojny Światowej, najstarsza macewa na terenie cmentarza pochodzi z 1667 roku. W sumie na terenie cmentarza znajduje się około 3 tysięcy macew.
Ciekawostką jest fakt, że oryginalna brama cmentarza znajduje się w Muzeum Holokaustu w USA, a informuje o tym tabliczka zlokalizowana na murze.
Stan obecny
Cmentarz żydowski w Tarnowie jest zadbany i dobrze utrzymany. Znajduje się na nim spora liczba macew, a ich stan zachowania jest różny. Z jednej strony są takie, które mają idealnie zachowane napisy i detale rzeźbień, a z drugiej są macewy, które leżą nieco zapomniane na ziemii. Mimo tego cmentarz ten robi wrażenie rozmiarem i różnorodnością macew.
Znani Rabini i Cadycy na cmentarzu żydowskim w Tarnowie
Na cmentarzu żydowskim w Tarnowie pochowanych jest wielu zasłużonych i znanych Żydów. Wśród nich znajdziecie groby Rabina Samuela Szmelke Horowitza, Rabina Icchaka Ajzyka, Cadyka Chaima Eliezera Ungera, Benjamina Wolfa Landau, Cadyka Leibusza Halberstama, Cadyka Naftali Horowitza z Pokrzywnicy i Cadyka Israela Aikiba Bernsteina. Ich groby znajdują się w dwóch miejscach na cmentarzu i są oznakowane i opisane na tablicach informacyjnych.
Kwatera wojenna
Na cmentarzu żydowskim w Tarnowie znajduje się kwatera wojenna. Pochowanych jest tam 61 żołnierzy austriackich i rosyjskich z czasów I Wojny Światowej. Były to ofiary, które zginęły w latach 1914-1915. W austriackim rejestrze grobów wojennych jest to Cmentarz Wojenny nr 201. Cała kwatera przeszła w 2018 renowację, której partnerem był austriacki Czerwony Krzyż.
Jeżeli ciekawi Was ta tematyka to zapraszam do artykułu Bima, kirkut i stara mykwa – tarnowscy Żydzi, ich ślady i historia.
