Udostępnij
W całej Polsce jest tylko 18 obiektów wpisanych na światową listę dziedzictwa UNESCO. Tarnowskie Góry znalazły się na niej dzięki znajdującym się tam kopalniom rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi. To miejsce z bogatą historią, a o niektórych jego obiektach opowiem Wam w tekście!
Tarnowskie Góry nie mają nic wspólnego z Tarnowem ani z górami, w znaczeniu, które mamy w głowach (Tatry czy Bieszczady). Jest to jednak miasto z ogromną historią, o którym można powiedzieć, że ukształtowało historycznie wielki kawał Śląska.
Mój wyjazd do Tarnowskich Gór, a właściwie do Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga odbył się na zaproszenie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Lokalizacja i dojazd
Tarnowskie Góry zlokalizowane są w województwie śląskim i są siedzibą powiatu tarnogórskiego. Od Kielc oddalone są o 156 km, od Częstochowy o 57 km, a od Katowic o 27 kilometrów. Miasto wchodzi w skład Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Samo miasto jest warte uwagi, ale dzisiaj położymy nacisk na dwa obiekty, które ściągają do Tarnowskich Gór rzesze turystów. Pierwszym z nich jest Zabytkowa Kopalnia Srebra. Oddalona jest ona od Rynku o około 3-4 km, a spacer zajmie Wam około 30 minut. Przy kopalni znajduje się parking.
Drugim obiektem, który dzisiaj wspólnie odwiedzimy, będzie Sztolnia Czarnego Pstrąga. Oddalona jest ona od Rynku o około 4-5 km, a spacer zajmę Wam około 50 minut. Najwygodniej miejsca te odwiedzić samochodem.
Historia miasta
Historia górnictwa w regionie sięga końca XV wieku, kiedy to według podań, chłop Rybka znalazł pierwszą bryłę srebrnego kruszcu. W tym okresie zaczęły powstawać osady górnicze w tym regionie. Pierwsze niepisane ślady górnictwa, które odkryto podczas badań archeologicznych, pochodzą z III wieku p.n.e. Inne źródła wskazują natomiast rok 1136, w którym papież Innocenty wspomina o wydobyciu w tym regionie. Prawa miejskie Tarnowskie Góry otrzymały prawdopodobnie w 1562 roku. W kolejnym wieku był to największy ośrodek górnictwa kruszcowego na całym Górnym Śląsku.
Kolejnym ważnym wydarzeniem dla miasta było powstanie kopalni i huty Fryderyk, w której uruchomiono jedną z pierwszych w Europie maszyn parowych. Miasto rozwijało się przez lata, ale na początku XX wieku zasoby rud się wyczerpały.
Podczas kilku stuleci wydobycia na terenie miasta i okolic powstało około 20 tysięcy szybów i ponad 150 kilometrów korytarzy!
UNESCO
Na liście światowego dziedzictwa UNESCO Tarnowskie Góry zostały wpisane w 2017 roku. Na liście nie znalazła się tylko kopalnia. Wpisane są na nią obiekty związane z górnictwem i gospodarką wodami podziemnymi, których w Tarnowskich Górach jest ponad 20. Pełna nazwa obiektu to „Kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach”.
Wśród obiektów wpisanych na listę znajdują się:
- Podziemne wyrobiska
- Sztolnia głęboka Fryderyk
- Szyb Pokój
- Szyb Bohr
- Szyb Staszic i maszynowy
- Szyb Pomoc Szczęściu
- Sztolniowy szyb maszynowy nr 22
- Szyb sztolniowy nr 17 (Sylwester)
- Szyb sztolniowy nr 13 (Ewa)
- Szyb sztolniowy nr 5 (Adam)
- Portal wylotu głębokiej sztolni Fryderyk
- Roznosi głębokiej sztolni Fryderyk.
- Sztolnia Boże Wspomóż
- Szyb Anioł
- Szyb Żmija
- Szyb Szczęść Boże
- Szyb Heinitz
- Szyb Reden
- Szyb Kaehler
- Szyb Fryderyka
- Portal wylotu sztolni Boże Wspomóż
- Roznos sztolni Boże Wspomóż
- Stacja Wodociągowa Staszic
- Krajobraz pograniczy (XIX wiek)
- Krajobraz pograniczy Srebrnej Góry
- Hałda popłuczkowa Kopalni Fryderyk
- Teren dawnej kopalni Fryderyk
- Park Miejski.
Zabytkowa Kopalnia Srebra – ekspozycja
Na początek taka ciekawostka, że Zabytkowa Kopalnia Srebra, nie była właściwie kopalnią srebra… Głównie była to kopalnia galeny (rudy ołowiu), która charakteryzowała się również sporą zawartością srebra.
Sztolnia otwarta jest przez cały rok, ale w różnych godzinach, w zależności od sezonu. Aktualne godziny możecie sprawdzić na stronie.
Bilet do kopalni kosztuje 55 zł (ulgowy 45 zł) i obejmuje zwiedzanie ekspozycji naziemnej, podziemnej oraz rejs łodzią. Od razu wspomnę, że Zabytkowa Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga to nie to samo miejsce! ;)
Wizytę zaczynamy od odwiedzenia ekspozycji dotyczącej górnictwa w okolicy i obejrzenia filmu. Wystawa jest ciekawa, a ubrani w górnicze stroje przewodnicy w zabawny sposób opowiadają o górniczym fachu. W tym multimedialnym centrum dowiecie się wszystkiego o tradycjach górniczych, narzędziach, ale i samej technologii wydobywania galeny i pozyskiwania z niej ołowiu, srebrny i cynku. Tarnowskie Góry to górnictwo i o tym na pewno dowiecie się z wystawy!
Zabytkowa Kopalnia Srebra – pod ziemią
Druga część naszej trwającej około 2 godziny wycieczki znajduje się już pod powierzchnią. Zjeżdżamy windą (ja miałem okazję zejść schodami – można poczuć porządnie nogi!) na głębokość około 40 metrów do korytarzy dawnej kopalni Fryderyk. Pod ziemią pokonujemy prawie 2 kilometry, zapoznając się z różnymi częściami życia górnika i problemami, którym stawiali czoła w swojej pracy. Wędrujemy chodnikami, które co jakiś czas prowadzą nas do pochodzących z XVIII i XIX wieku komór.
Punktem kulminacyjnym zwiedzania jest rejs łodziami. Nasza podróż po podziemnej rzece ma aż 270 metrów długości, ale możecie być spokojni o swoje bezpieczeństwo – nie buja za bardzo na boki :)
Zabytkowa Kopalnia Srebra jest czynną kopalnią i podlega pod nadzór Urzędu Górniczego. We wnętrzu jest prąd i wewnętrzne linie telefonicznie, którymi przewodnicy porozumiewają się ze sobą.
Pod ziemią jest chłodno i wilgotno, ale warto pospacerować w takich warunkach, aby zapoznać się z kopalnią, która pokazuje kawał historii miasta i regionu.
Skansen maszyn parowych
Tuż obok Zabytkowej Kopalni Srebra Tarnowskie Góry znajduje się niewielki skansen maszyn parowych. Wstęp na jego teren jest bezpłatny, a otwarty jest w godzinach pracy kopalni. Zwiedzanie odbywa się bez przewodnika, ale znajdziecie tam sporo informacji.
Skansen powstał w 1976 roku dzięki staraniom Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Znajdziecie tam 26 eksponatów parowych przedstawiających zarówno maszyny (silniki) parowe, jak i całe urządzenia wykorzystujące moc pary (lokomotywy, dźwigi czy walce). Na wystawie możemy obejrzeć także koło wodne – poprzednika maszyn parowych.
Na terenie skansenu wytyczona jest trasa niewielkiego pociągu, z przejażdżki których ,na pewno ucieszą się najmłodsi i Ci starsi ;)
Sztolnia Czarnego Pstrąga – Tarnowskie Góry
Bilety do Sztolni Czarnego Pstrąga kosztują 45 zł (35 zł ulgowy). Jeżeli chcecie natomiast spróbować swoich sił w spływie pontonem pod ziemią to koszt 149 zł za osobę, a dla fanów morsowania, sztolnia również przewiduje taką ofertę (30 zł).
Sztolnia otwarta jest przez cały rok, ale w różnych godzinach, w zależności od sezonu. Aktualne godziny możecie sprawdzić na stronie.
Zadaniem sztolni było odprowadzanie wód kopalnianych. Robi ona to do dzisiaj, a swoją nazwę zawdzięcza pstrągom, które rzeczywiście żyją w podziemnych wodach. Wpływają one z rzeki, do której wody z kopalni uchodzą.
Jest to jeden z najdłuższych w Europie rejsów podziemnych, a jego długość to aż 600 metrów. Tradycyjnie trasę pokonujemy łodziami, a podczas spływu przewodnik opowiada nam o górnictwie w Tarnowskich Górach. Możecie również spróbować swoich sił i spłynąć pontonem, co nie jest wcale łatwe – wiosłowanie w tak wąskim tunelu to nie lada wyzwanie, ale udało mi się!
Od niedawna w sztolni możecie także uprawiać „Floating”. To stosunkowo nowa forma relaksu, w której leżymy na macie w łodzi i płyniemy w półmroku z nurtem wody. Przeżycie to ma zrelaksować i dać chwilę na wyciszenie.
Ciekawostką jest, że woda z kopalni jest tak przefiltrowana i czysta, że w razie awarii lub innej potrzeby, może być ona używana do picia.
Hałda Popłuczkowa
Jednym z miejsc, które warto odwiedzić podczas wizyty w mieście Tarnowskie Góry, jest także Hałda popłuczkowa pozostała po kopalni Fryderyk. Zlokalizowana jest ona około 3 kilometry od miejskiego Rynku. Jest ona efektem płukania rud ołowiu z kopalni Fryderyk. Zbudowana jest ze skały płonnej, która nie stanowiła już wartości w procesie produkcji ołowiu i srebra.
Hałda jest częściowo porośnięta drzewami, ale na największą uwagę zasługują tzw. murawy galmanowe. Są to zbiorowiska roślinności, które lubią wysoko zmineralizowaną glebę ze sporą ilością pierwiastków metalicznych.
Na szczycie hałdy znajdują się także konstrukcje żelbetonowe, które są pozostałością po stanowiskach artyleryjskich, które jednak nigdy nie zostały wykorzystane w walce.
Problemem, który możecie zaobserwować na hałdzie są użytkownicy quadów i motorów crossowych, którzy upodobali sobie to miejsce i nie zawsze zwracają uwagę na pieszych turystów.
Co jeszcze zobaczyć w Tarnowskich Górach?
Moja wizyta w Tarnowskich Górach nie była długa, ale wiem, że muszę tam wrócić. Miejsce to miało ogromny wpływ na kształt całego Górnego Śląska. Oprócz wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO obiektów, w Tarnowskich Górach znajdziecie także sporo ciekawych kościołów, kamienic, domów mieszczańskich, ale i zamków czy pałaców.
Warto odwiedzić Tarnowskie Góry?
To była moja pierwsza wizyta w Tarnowskich Górach, ale wiem, że nie ostatnia! Miasto wydaje się bardzo ciekawe, a cała infrastruktura górnicza i towarzyszące jej zaplecze w połączeniu z ciekawą architekturą i historią sprawia, że Tarnowskie Góry powinny znaleźć się na Waszej podróżniczej liście miejsc do odwiedzenia!
