Udostępnij
W Kownie przed II Wojną Światową Żydzi stanowili około 30% populacji (podobnie jak w Kielcach). Posiadali oni dziesiątki synagog i mniejszych domów modlitwy oraz kilka kirkutów. Współcześnie Żydzi w Kownie nadal mieszkają, ale ich społeczność jest znacznie mniejsza.
Historia
Historia Żydów w Kownie zaczęła się dość późno. Pierwsze wzmianki o kontaktach handlowych Żydów pochodzą z XV wieku (pomiędzy Kownem a Gdańskiem). Społeczność zaczęła znacząco rosnąć w XVII wieku. Do połowy XVIII wieku kowieńscy Żydzi należeli do gminy w Grodnie.
W połowie XVIII wieku sąd asesorski nakazał Żydom opuszczenie Kowna. Przenieśli się oni do Wiliampola (dzisiejszej dzielnicy miasta włączonej do niego w latach trzydziestych XX wieku). W 1761 roku dzielnicę żydowską nawiedził pożar. Pod koniec wieku w dokumentach pojawiła się informacja o gminie żydowskiej.
Po trzecim rozbiorze Polski i włączeniu Kowna do Rosji, władze potwierdziły fakt, że Żydzi mogą mieszkać tylko na terenie, który wcześniej zajmowali. Celem władz była segregacja mieszkańców i zmuszenie Żydów do osiedlania się w Wiliampolu, co jednak się nie udało.
W 1858 roku Żydzi mogli już zamieszkiwać na terenie całego Kowna. Zaczęły powstawać, synagogi, domy modlitwy i szkoły. Żydzi kowieńscy brali aktywny udział w życiu miasta stanowiąc często nawet połowę mieszkańców Kowna.
II Wojna Światowa
W 1940 roku na Litwę wkroczyła Armia Czerwona. Wtedy także zostały zlikwidowane organizacje i gazety lokalne. W 1941 roku miasto zostało zajęte przez Niemców. Wtedy też nakazano Żydom przeniesienie do getta w Wiliampolu. Znajdowało się w nim prawie 30 tysięcy osób. W późniejszym okresie wielokrotnie dokonywano zbrodni na kowieńskich Żydach. Byli oni mordowani w gettcie oraz położonym pod Kownem fortach.
Cmentarze
W Kownie jest kilka cmentarzy żydowskich (kirkutów) rozrzuconych po całym mieście. Jeden z nich nadal działa i znajduje się w dzielnicy Aleksotas. Dojechać do niego możecie jadąc od starego miasta na południe i przekraczając Niemen. Cmentarz mieści się obok zakładów zbożowych, które łatwo zauważyć z przeciwnej strony rzeki.
Cmentarz zajmuje około hektara powierzchni (posiada kształt cygara o rozmiarze 250×40 metrów). Cmentarz powstał po II Wojnie Światowej i jest stosunkowo „nową” nekropolią”.
Najstarszym cmentarzem żydowskim w Kownie był ten na Wiliampolu, który został zniszczony podczas II Wojny Światowej. Pozostałe to cmentarze w dzielnicach Panemunė i Žaliakalnis.
[column size=one_half position=first ]
[/column]
[column size=one_half position=last ]
[/column]
[column size=one_half position=first ]
[/column]
[column size=one_half position=last ]
[/column]
Synagogi
W Kownie działało 36 synagog i domów modlitwy. Do dzisiejszych czasów przetrwała jedna, o której za chwilę. Pierwsza synagoga w Kownie została zniszczona w 1716 roku, ale szybko ją odbudowano. Ilość tych obiektów jest w pełni uzasadniona – pod koniec XIX wieku w Kownie mieszkało około 25 tysięcy Żydów, co stanowiło około 1/3 społeczności miasta.
Synagogą, która dotrwała do dzisiejszych czasów i nadal pełni swoją funkcję jest Synagoga Chóralna (E. Ožeškienės g. 13 – Orzeszkowej 13). Zbudowana ona została w 1872 roku. Jak większość obiektów tego typu podczas wojny została zdewastowana, ale przetrwała ten trudny czas. Żydzi w Kownie korzystają właśnie z tego obiektu.
[column size=one_half position=first ]
[/column]
[column size=one_half position=last ]
[/column]
Getto
Getto w Kownie (na terenie Wiliampola) istniało w latach 1941-1944. Na początku istnienia znalazło się w nim prawie 30 tysięcy Żydów i osób uznanych za Żydów. Podzielone ono było ulicą Panieriu na dwie części – małą i dużą. Judenrat, który kierował gettem, jako jeden z nielicznych był wybrany przez Żydów, a nie narzucony przez okupanta.
Już na początku istnienia getta, Niemcy zamordowali ponad 500 Żydów, których uznali za ważnych dla kulturowego przetrwania społeczności. 4 października 1941 małe getto zostało zlikwidowane, ponad 1,5 tysiąca Żydów zostało rozstrzelanych w IV Forcie.
Dwa lata później getto przeszło pod administrację SS i stało się obozem koncentracyjnym KL Kauen. Pół roku później (wiosna 1944) zamordowano ponad tysiąc dzieci z getta, a jego ostateczna likwidacja miała miejsce 8 lipca 1944 roku. Osoby, które ocalały zostały przewiezione do obozów koncentracyjnych w Dachau i Stutthof.
Sugihara
Interesującym, a związanym ze społecznością żydowską epizodem w historii Kowna był początek II Wojny Światowej, gdy japoński konsul Chiune Sugihara postanowił ratować żydów poprzez wystawianie im wiz tranzytowych z kraju. Szacuje się, że w ten sposób uratował kilka tysięcy osób. Dzisiaj możemy zwiedzać dom, w którym kiedyś znajdował się konsulat, a dzisiaj muzeum jemu poświęcone. Więcej o tym temacie przeczytacie w tekście.
[column size=one_half position=first ]
[/column]
[column size=one_half position=last ]
[/column]
