Udostępnij
Kirkuty rozsiane są po miastach i miasteczka w całej Polsce. W większości są one zapomniane i niszczeją będąc ostatnimi śladami społeczności żydowskich, które żyły między nami. Cmentarz żydowski w Katowicach nie jest na szczęście całkowicie zapomniany, ale jego dostępność pozostawia sporo do życzenia.
Pomimo faktu, że byłem już przy nim trzy razy to nie udało mi się ani razu wejść na jego teren. Na szczęście mur otaczający cmentarz miejscami nie jest wysoki więc udało mi się zrobić trochę zdjęć, a teleobiektyw okazał się pomocny. Resztę wiedzy osiadłej z materiałów źródłowych.
Cmentarz żydowski w Katowicach – lokalizacja
Cmentarz ten zlokalizowany jest w dzielnicy Śródmieście, a od dworca kolejowego dzieli go krótki spacer. Adres kirkutu to Kozielska 16. Nie powinniście mieć problemu z trafieniem, bo trasa jest naprawdę prosta. Przy ulicy znajduje się tam sporo miejsc parkingowych więc możecie przyjechać także samochodem.
Historia społeczności żydowskiej w Katowicach i kirkutu
Gmina żydowska w Katowicach powstała w 1866 roku. Związana była z napływem ludności żydowskiej w związku z nadaniem Katowicom praw miejskich rok wcześniej. Osadnictwo żydowskie w okolicy istniało jednak dużo wcześniej. Od 1713 roku mogli oni osiedlać się na Śląsku. Katowiccy Żydzi należeli do gminy w Mysłowicach. Do momentu powstania cmentarza katowickiej gminy żydowskiej, pochówków dokonywano na istniejącym już kirkucie w Mysłowicach.
Okres ten nie trwał jednak długo bo katowicki cmentarz otwarto już w 1869 roku, a rok później miał miejsce pierwszy pochówek osoby dorosłej – Meyera Katza (w 1869 roku pochowany został na nim 4 letni chłopiec). Na przestrzeni lat jego teren się powiększał. Wzbogacił się także o ogrodzenie i neogotycki dom przedpogrzebowy (przebudowany w 1928 według projektu I. Grünfelda).
W 1890 cmentarz wzbogacił się także o budynek bractwa pogrzebowego. Składał się on z części, w której zmarły przygotowywany był do pogrzebu oraz drugiej, mieszkalnej dla dozorcy cmentarza. Dom przedpogrzebowy został zdewastowany podczas II Wojny Światowej, a po niej pełnił funkcję magazynu.
W 1922 roku Katowice zostały przyłączone do Polski i duża część Żydów przeprowadziła się na teren Niemiec (do Wrocławia czy Bytomia), ich miejsce zajęli jednak Polscy Żydzi napływający z innych miast.
Przed wybuchem II Wojny Światowej w mieście mieszkało niecałe 9 tysięcy Żydów co stanowiło około 6% mieszkańców miasta. Emigrowali oni z miasta w ucieczce przed hitlerowcami, a spora część zamknięta została w gettach, z których trafili do obozów zagłady. Po zakończeniu II Wojny Światowej w Katowicach osiedle się około 1500 Żydów z różnych części kraju, ale ogromna ich część wyemigrowała.
Dostępność i stan obecny
Cmentarz żydowski w Katowicach znajduje się kilkaset metrów od dworca PKP i otoczony jest murem. Jest on różnej wysokości i w niektórych miejscach można bez problemu zajrzećnoa jego teren, a w innych ja musiałem się pomęczyć, żeby coś zobaczyć. Wejście na cmentarz stanowiła brama wraz z domem przedpogrzebowym. Ten drugi element jest bardzo zniszczony i częściowo zawalony.
Informacje w internecie mówią o tym, że jest on otwarty codziennie oprócz soboty (Szabat) w godzinach 8.00 – 17.00. Nie wiem natomiast gdzie znajduje się wejście.
Cmentarz składa się z dwóch części – północnej (powstałej w 1869 i 1910) oraz południowej (powstałej w 1927 i 1945). Zajmuje powierzchnię około 1,1 hektara, a znajduje się na nim prawie 1000 nagrobków. Część z nich to klasyczne macewy, ale znajdziemy też inne nagrobki wśród których warto zwrócić uwagę na te zlokalizowane przy murach.
Udało mi się dowiedzieć, że na cmentarzu żydowskim w Katowicach znajdują się nagrobki rodzin zasłużonych dla rozwoju miasta (Goldsteinów, Grünfeldów, Schalschów), a także rabina katowickiej gminy – doktora Jacoba Cohna.
Warto odwiedzić cmentarz żydowski w Katowicach?
Na to pytanie nie jestem w stanie odpowiedzieć, dopóki nie dowiem się jak jest ze wstępem na teren cmentarza. Spacer na około murów kirkutu jest przyjemny, ale to co w środku ciekawi. Miejsce to na pewno jest ciekawe i może być zaskoczeniem dla osób spacerujących pomiędzy kamienicami i blokami.
Co ciekawego zobaczyć w Katowicach?
Dawno minęły czasy, gdy Katowice kojarzyły się tylko z przemysłem górniczym. Dzisiaj jest to ciekawe miasto łączące przeszłość z teraźniejszością. Moje dwa hity, które odwiedzić powinniście to Nikiszowiec i Muzeum Śląskie. Rzućcie okiem na artykuły i od razu planujecie wycieczkę!
