Udostępnij
Pomimo tego, że w Republice Czeskiej odsetek osób wierzących i praktykujących nie należy do najwyższych, to tradycje związane z adwentem i Świętami Bożego Narodzenia są bogate. Które czeskie tradycje świąteczne są warte uwagi i ciekawe? Tego dowiecie się za chwilę!
Czym jest okres przedświąteczny i Święta Bożego Narodzenia dla Czechów? Jest to na pewno czas wyjątkowy, ale nie zawsze powiązany z przeżyciami religijnymi. Jest to czas, który spędzają z rodzinami, zachowując wybrane tradycje i wprowadzając nowe. W większości miasteczek znajdziemy świąteczne jarmarki i ozdoby, ale nie są one związane z duchowym przeżywaniem narodzin Jezusa, a z tym okresem w roku, który przypada na koniec grudnia.
Wszystko zależy od regionu Republiki Czeskiej. Inaczej podchodzą do Świąt mieszkańcy Czech, inaczej Moraw, a jeszcze inne zwyczaje i podejście czeka na Was w Karkonoszach czy w Pradze. Często zdarza się (np. na Morawach), że na pasterkę czy jasełka do kościoła chodzą osoby, które normalnie nie uważają się za wierzące i praktykujące, a wizytę tę traktują jako element tradycji.
Poznajcie niektóre czeskie tradycje świąteczne i adwentowe!
Adwent
Adwent jest czasem przygotowania do świąt. Niektórzy w tym okresie zaczynają już piec ciastka na Wigilię, ale o nich za chwilę. Jest kilka dni, które były szczególnie ważne w tradycji czeskiej. Jednym z nich był 13 grudnia, czyli dzień Św. Łucji. Tego dnia, przebrane na biało dziewczęta z papierowymi dziobami stukały w szyby domów, a po wpuszczeniu do środka sprawdzały stan przygotowań do świąt.
Nieco wcześniej, bo 4 grudnia w dzień Św. Barbary, Czeszki zrywają w sadach gałęzie wiśni i wstawiają w domach do wazonów. Ta, której gałąź rozkwitnie, może liczyć na szybki ślub.
Wigilia – Štědrý den
Kolacja wigilijna przypominała i przypomina tę, którą znamy z Polski. Pierwsza gwiazdka pojawia się na niebie i zbieramy się przy stole. Co ciekawe, dzień ten jest wolny od pracy w całym kraju.
Podczas wigilii we wsiach w oknie zapalano świecę, która miała dawać znak, że kolacja już trwa. Podobnie jak w Polsce, tak i w Republice Czeskiej na stole pojawia się nakrycie dla niespodziewanego gościa. Od stołu nie powinno się wstawać przez całą kolację, a liczba miejsc powinna być parzysta. Wspomniana świeca sygnalizowała, że nikt drzwi nie otworzy, bo wszyscy siedzą przy stole.
Prezenty w Republice Czeskiej przynosi Jezusek (Ježíšek), a dzieci, które będą przez całą wigilię grzeczne, zobaczą wieczorem złotego prosiaka (zlaté prasátko). Każdy, kto je zobaczy, może liczyć na dobry rok. Dawniej wśród prezentów dominowały drobiazgi, a obdarowywani byli tylko najmłodsi. Współcześnie odbywa się to podobnie jak u nas.
Choinka
Początków choinek świątecznych w Czechach szukać należy w 1812 roku, ale w sprzedaży pojawiły się dopiero 39 lat później. Podobnie jak w Polsce, tak i w Czechach, na wsiach tradycyjnie choinki często wieszane były pod sufitami. Ozdoby choinkowe były wykonane ręcznie. Często były to także orzechy czy jabłka. Bombki choinkowe pojawiły się nieco później i spotykane były raczej na dworach niż wsiach.
Wigilijna kuchnia
Czeskie tradycje świąteczne to także kuchnia! Przecież każdy w Polsce zna sałatkę jarzynową, śledzie kapustę z grochem czy mandarynki. Tak samo i w Republice Czeskiej występują różne, bożonarodzeniowe specjały. W zależności od regionu będą one się różnić nazwą i rodzajem, ale kilka dzisiaj Wam przedstawię.
Wieczerza wigilijna była od zawsze spotkaniem rodzinnym przy stole, na które przygotowywane były najlepsze rzeczy, jakimi gospodarstwo dysponowało. W zależności od regionu dania różniły się pomiędzy sobą. Często nawet w sąsiednich gminach królowały inne przysmaki. Tradycyjna wigilia byłą postna, ale z czasem na niektórych stołach zaczęły pojawiać się elementy mięsne.
Na wigilijnym stole, na wsiach znajdowały się miseczki z grochem, fasolą czy zbożami, aby zapewnić urodzaj oraz czosnek i cebula.
Zupa
Podobnie jak w Polsce, tak i w Republice Czeskiej początkiem wigilijnej kolacji jest zupa. W Polsce najczęściej pojawia się barszcz czerwony i grzybowa. U naszych sąsiadów opcji jest znacznie więcej. W zależności od regionu zupy, które pojawiały się na stole, różniły się od siebie. Ja miałem okazję zjeść postną zupę czosnkową, ale często na wigilijnym stole trafiała się zupa fasolowa lub z ciecierzycy, a w niektórych regionach zupa rybna.
Wigilijne dania główne
W wielu domach daniem głównym na stole była ryba (często karp) z sałatką ziemniaczaną, ale w regionach biedniejszych, gdzie dostęp do ryb nie był łatwy, na stole pojawiało się danie o nazwie Grzybowy Kuba. Była to pieczona kasza jęczmienna z grzybami (czasem zdarzała się wersja z mięsem).
W wielu miejscach daniem obowiązkowym była także sałatka ziemniaczana. Różnorodność dań była ogromna. W Wigilię na stole musiało pojawić się to, co najlepsze. Wszystko także ze stołów musiało zostać zjedzone, a pozostałe resztki na wsiach zakopywane były w sadzie, bo wierzono, że drzewa będą dzięki temu lepiej owocować.
W polskiej tradycji wigilia jest dniem postnym i dania spożywane podczas niej nie zawierają mięsa. W Czechach nie jest to zasada zawsze przestrzegana. Często można spotkać danie przypominające wspomnianego już Grzybowego Kubę, ale w wersji z mięsem. Wiele rodzin ma dzisiaj także tradycje, które pojawiły się niedawno. Jedna ze znajomych zdradziła, że jej dzieci na wigilię uwielbiają kotlety schabowe!
Wigilijne słodkości
Jednym z ciekawszych zwyczajów, które do dzisiaj są mocno kultywowane zwłaszcza na wsiach i w mniejszych miastach, jest wypiekanie ciasteczek – vánoční cukroví. Mają one różne kształty, kolory, rozmiary i smaki. Niektóre gospodynie przygotowują nawet ponad 15 rodzajów ciasteczek na święta. Są one niewielkie i najczęściej nadają się na „jednego gryza”. Znajdziemy wśród nich ciasteczka z marmoladą, cynamonowe, orzechowe, kokosanki i wiele innych.
Często przygotowywanie ciasteczek zaczyna się nawet kilka tygodni przed świętami, a do momentu konsumpcji przechowywane są w zamkniętych pojemnikach, z dala od dzieci ;)
Kolejnym smakołykiem jest Vánočka. Jest to ciasto, które moglibyśmy porównać do naszej chałki. Ma w sobie jednak więcej smaku, bo w składzie znajdują się migdały i skórka pomarańczowa. Tradycyjnie, na stole wigilijnym powinna znaleźć się jedna vánočka dla każdego gościa. Często była ona przynoszona jako prezent świąteczny.
Jeżeli chcecie przygotować ją w domu, to zajrzyjcie koniecznie do mojego przepisu – Vánočka – czeskie ciasto bożonarodzeniowe.
Wróżby jako czeskie tradycje świąteczne
Czas świąteczny to czas wróżb. Ludzie podsumowują miniony rok i są ciekawi, co przyniesie kolejny. Jedną z prostszych wróżb jest krojenie jabłek. Jeżeli gniazda nasienne układają się w kształt gwiazdki, to możemy liczyć na szczęście. Jeżeli kształt ten jest nieregularny, to nie będzie łatwy rok.
Kolejną wróżbą było puszczanie świeczek w łupinkach od orzechów w misce/garnku z wodą. Ich zachowanie miało przypominać zachowanie rodziny. Wróżba ta miała pokazywać, czy będą się trzymać razem, czy ktoś się odłączy itd.
Takich wróżb jest więcej, a wśród pozostałych można wymienić także lanie ołowiu (zbliżone do naszego lania wosku).
Betlemy
Czeskie tradycje świąteczne zbliżone są do polskich również w sprawie szopek. Myślę, że w Republice Czeskiej tradycja ta jest nawet mocniejsza niż u nas. Często w domach ludzie robili szopki sami. Na przestrzeni lat produkowane były one z różnych surowców, a wiele z nich, zwłaszcza tych w kościołach czy dworach wyposażone było również w mechanizmy wprawiające w ruch figury.
Będąc w Republice Czeskiej i chcąc poznać czeskie tradycje świąteczne, wybierzcie się koniecznie do Muzeum Szopek znajdującego się w Trebechovicach.
Jak widzicie czeskie tradycje świąteczne mają z polskimi pewne elementy wspólne, ale są i też zwyczaje charakterystyczne tylko w Republice Czeskiej, Podobnie jak w Polsce tak i tutaj, co rodzina to inne zwyczaje, ktore na przestrzeni lat dodatkowo ewoluowały, ale łączy je jedno – magia tego wyjątkowego czasu.
